تمرکز این مقاله برروی نتایج حاصل از مطالعات پارآمترهای پایدار دخیل در ساختار باغ ایرانی در مناطق خشک ایران می‌باشد. باغ ایرانی برای قرون زیادی نقش مهمی در تعدیل آب و هوای محلی داشته و امروزه تشخیص عوامل پایدار کننده می‌تواند، یک استراتژی به منظور کاهش مصرف انرژی کلی به حساب بیاید. هدف اصلی از آنالیز خصوصیات پایدار باغ ایرانی، شناسایی پارآمترهای پایدار در طراحی منظره و روف گاردن ، برای دست یابی به آب و هوای مشابه در حال و آینده می‌باشد.
ساختار باغ های ایرانی
باغ در ایران برای هزاران سال توسط معماران ایرانی به جهت متعادل سازی هوای محلی ساخته شده‌اند. فقدان فضاهای سبز در مناطق خشک وسیعی از ایران، معماران را مجبور کرده است تا راه حل‌های مختلف و نوآورانه برای گرما و خشکی ایجاد کنند. در واقع، معماری منظر سنتی ایران ویژگی‌های پایدار را به وجود آورده است که به باغ اجازه می‌دهد تا به موانع محیطی پاسخ دهند. جهت آشنایی با ساختار باغ های ایرانی با چوپکس همراه باشید.
مشاوره رایگان با کارشناسان چوپکس
تاریخچه باغ ایرانی
اولین باغ های ایرانی که به وسیله کوروش بزرگ به عنوان باغ شاه سلطنتی در شش هکتار ساخته شده‌اند، پردیس نامیده می‌شود که به معنای “باغ بسته” در فارسی و به زبان انگلیسی “بهشت” و نماد معماری منظر بومی است و دارای تعداد زیادی از ویژگی‌ها و پارآمترها بر اساس شرایط آب و هوایی و اصول پایدار را در بر دارد. باغ کوروش توسط داوید استرونچ در پاسارگاد در استان شیراز (جنوب غرب ایران) کشف شد که در جستجوی بقایای کانال‌های سنگی بود که در حین حفاری به آن رسید.
با توجه به یافته‌های تاریخی که شرح داده شد و مشاهدات باغ‌های تاریخی که در ایران موجود است، می‌توان نتیجه گرفت که عناصر اصلی طراحی باغ‌های ایرانی شامل عناصر طبیعی مانند: آب و پوشش گیاهی و عناصر ساخته شده مانند: عمارت، محورهای درون باغ و دیوارهاست که علاوه‌بر این، عناصر جانبی مانند فضاهای خدمات (حمام، طویله) اغلب شامل می‌شوند.
باغ ایرانی به طور معمول یک طراحی مفهومی دارد، که با عناصر طبیعی و ساخته شده باغ در اطراف یک محور مرکزی قرار گرفته است. از آنجایی که بیشتر باغ های ایرانی در مناطق خشکی فلات مرکزی ایران واقع شده اند و همچنین باغ ها بهشتی ایرانی در منطقه خلیج پاسگراد قرار گرفته است، پارآمترهای پایداری در طراحی باغ های ایرانی، در مناطق خشک مورد بحث و بررسی از جمله استراتژی‌های مهم برای طراحی چشم انداز پایدار معاصر قرار گرفته است.
روش های پژوهش باغ های ایرانی
روش تحقیق این مقاله روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و براساس مطالعات تاریخی و مستند شده در مورد جنبه‌های فیزیکی باغ های ایرانی است. چارچوب تحقیق این مقاله شامل: شناخت باغ های ایرانی، بررسی و توصیف چشم انداز پایدار و در نهایت تجزیه و تحلیل و یا عناصر طبیعی و ساخته شده باغ های ایرانی (آب، پوشش گیاهی و غرفه) و نقش پایداری در ایجاد آنهاست.
چشم انداز پایدار: پارامترها و اصول طراحی باغ ایرانی
محوطه سازی پایدار به طور کلی تاثیر کم، تعمیر و نگهداری کم، استفاده از منابع کم و هزینه نسبتا پایین دارد که با هر یک از فضاهای خاص و اقلیمی که نیازمند مراقبت هستند، عملا متناسب‌تر است. مناظر پایدار موجب تعادل و هماهنگی نیازهای انسان از زیبایی و کاربری منظره با توجه به منابع با ارزش و موجود در محل زیست می‌شود. اصول مهم در طراحی چشم انداز پایدار عبارتند از:
- کاهش کودهای شیمیایی و آفت کش‌ها برای جلوگیری از آلودگی زمین
- استفاده از محوطه سازی برای حفظ انرژی و جلوگیری از آلودگی هوا
- طراحی سیستم‌های آبیاری مناسب برای استفاده از آب مناسب
- انتخاب گیاه بومی و استفاده از گیاه مناسب در جای مناسب
- حفاظت از آب برای محدود کردن استفاده از آب آشامیدنی
- مصرف منابع طبیعی و تجدید پذیر و مواد برای حفظ انرژی
پارآمترهای پایدار در عناصر باغ ایرانی
عناصر طبیعی: آب و گیاهان
در مناطق خشک ایران، آب به عنوان یک معیار طراحی مهم برای ایجاد محیطی راحت در باغ های ایرانی به وسیله هدایت باد بر آب موجود، کاهش دمای هوا و افزایش رطوبت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه‌بر این، با این معیار می‌توان به میزان تعداد باغ های موجود پی برد.
یکی دیگر از عناصر اصلاح کننده مهم، پوشش گیاهی است که برای هدایت و فیلتر کردن نسیم و افزایش خنک کننده تبخیری با کاشت پوشش گیاهی مناسب و همچنین ارائه سایه و جذب اشعه ماوراء بنفش از تابش خورشید با استفاده از موقعیت استراتژیک آنها استفاده شده است.
به جز محور مرکزی باغ های ایرانی، که در آن عمارت یا خانه صاحب باغ قرار گرفته است، کل منطقه باغی دارای پوشش گیاهی سرسبز است. پوشش گیاهی در این باغ‌ها نه تنها برای افزایش رطوبت بلکه برای ایجاد یک محیط راحت همراه با سایه است.
الگوی باغ سازی ایرانی
در باغ های ایرانی، دو مورد مربوط به نقش موثر آب در خلق باغ های ایرانی به عنوان اقلیم‌های کوچک بومی وجود دارد: آبیاری باغ و نوع نمایش آب در مناطق خشک، مهم است که آب را پیدا کرده و مانع از اتلاف آن شود. منبع آب در اکثر باغ های ایران قنات است. قنات یک روش بومی برای آبیاری است که توسط ایرانیان باستانی اختراع شده است و آب را از کوه‌ها به سطوح بسیار دور از طریق چاه‌های متصل به هم زیرزمینی انتقال می‌دهد.
طراحی باغ ایرانی
استخر و یک تالاب بزرگ برای ذخیره آب در کانال‌ها و جریان دادن آن برای آبیاری گیاهان استفاده می‌شود که در کنار آن فواره‌ها را هم می‌توان استفاده کرد. فواره نه تنها برای زیبایی محیط زیست استفاده می‌شود، بلکه برای افزایش رطوبت در طول روزهای گرم هم قابل استفاده است. انواع مختلف گیاهان در باغ های ایرانی وجود دارد مانند: گل‌ها، شبدر و انواع مختلف درختان.
در باغ های ایرانی، درختان معمولا به سه دلیل استفاده می‌شود: زیبایی، سایه زنی و میوه دهی. درختان همیشه سبز مانند: سرو، کاج و چنار، در دو طرف راه‌های اصلی قرار گرفته شده و درختان میوه همچون: توت، گلابی، به ، زردآلو ، انار و … در میان آنها قرار گرفته است. مطابق درختان فصلی میوه کاشته شده و با سیستم آبیاری و شکل هندسی باغ، سبب ایجاد یک باغ همیشه ثابت و سبز شده است.
درختان همیشه سبز در این باغ‌ها به عنوان ابزار سایه طبیعی استفاده می‌شوند و برای مقاومت در برابر طوفان و بادهای گرد و غبار محلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه‌بر این، در باغ های ایران از شبدر به جای چمن استفاده می‌شد که نوعی سنگ فرش هم بود.
شبدر دارای ویژگی‌های پایدار متفاوت همچون: جذب نیتروژن از آب و انتقال آن به زمین می‌باشد که این عمل می‌تواند تا حدودی باعث دفع حشرات گردد و نگهداری آن بسیار ساده می‌باشد و به مقدار اندکی آب نسبت به چمن نیاز دارد و در فصول سرد به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود.
عناصر ساخته شده باغ ایرانی : عمارت و دیوار
از آنجا که باغ های ایرانی به عنوان اقلیم‌های کوچک در مناطق خشک عمل می‌کنند، عمارت‌های باغ تنها ساختمان‌های فرعی است که به شکل برون گرا از هر جهت به سمت بیرون باز می‌شوند، در حالی که دیگر ساختمان‌های سنتی ایرانی درون‌گرا بوده است. همچنین پیوستن فضاهای نیمه باز، مانند: تراس و بالکن زیبای ایرانی در عمارت‌ها و قرار دادن حوضچه‌های آب درون ساختمان‌ها، راهکارهای اصلی خنک کننده در طراحی ساختمان‌های باغ های ایرانی است.
مصالح اصلی عمارت‌ها معمولا آجر، کاشی و سنگ می‌باشد که به راحتی در فلات مرکزی ایران یافت می‌شود؛ دارای مقاومت حرارتی بالا و ظرفیت حرارتی بالا هستند و در جذب تابش خورشید خوب عمل می‌کنند. یکی دیگر از عناصر شناخته شده در باغ ایرانی دیوار است که تمام عناصر باغی آن را احاطه کرده است. دیوار نه تنها نقش امنیتی برای حفاظت از باغ، بلکه می‌تواند باغ را در برابر بادهای گرد و خاک گرم محافظت و رطوبت در داخل باغ را حفظ کند. علاوه‌بر این، دیوار به وسیله ایجاد سایه به عنوان سایه انداز در داخل باغ ایرانی عمل می‌کند.
نتیجه گیری از پارآمترهای موجود در باغ ایرانی
هدف از این مقاله تعیین جنبه‌های مختلف طراحی باغ های ایرانی با توجه به معماری چشم انداز پایدار است. به دلیل عوامل محیطی، باغ های ایرانی در مناطق خشک از محوطه سازی نرم و سخت استفاده می‌کند، چنین محوطه سازی به افزایش خنک کنندگی و به پایداری باغ های ایرانی کمک می‌کند. به عنوان مثال، باغ ایرانی به عنوان یک اکوسیستم بسته، نقش مهمی در تولید غذا و دارو داشته است. معتدل کردن اقلیم محلی با جذب اشعه ماوراء بنفش خورشیدی، کاهش دمای هوا و افزایش رطوبت هموار می‌سازد.
بنابراین، تجزیه و تحلیل پایدار آن ویژگی‌های تجربه مفید برای طراحی منظر معاصر است و می‌تواند کاربرد بیشتری در زمینه‌های مشابه و اقلیدات داشته باشد. بر اساس این تحلیل عناصر طبیعی و ساخته شده باغ های ایرانی و استراتژی‌های طراحی آنها، منتعقدان نتیجه می‌گیرند که ممکن است برای معماران فعلی یا تازه به کار تمرین خوبی برای ایجاد مناظر پایدار در مناطق خشک باشد.
در انتها با در نظر گرفتن قدمت باغ های ایرانی و دانش معماران ایرانی از هزاران سال پیش به کار گیری موارد ذکر شده در این مقاله می‌تواند در خلق فضاهای سبز همچون: باغ، حیاط، تراس، بالکن و روف گاردن (باغ بام) کمک کند.
چوب پلاست چوپکس
مجموعه چوپکس جهت حفظ ارزشهای ایرانی از المان‌های شاخص باغ های ایرانی در طراحی روف گاردن استفاده می‌کند. نزدیکی فرهنگی ما ایرانی‌ها با چنین باغ‌هایی موجب ایجاد آرامش و آسودگی خیال در آشفتگی و آشوب موجود در شهرها خواهد شد.
ساخت آبنما با سیکل بسته و استفاده از کفپوش، نرده چوبی و سایر عناصر قابل اجرا با چوب پلاست و چیدمان صحیح گلدان‌ها با عمق متفاوت جهت کاشت گونه‌های گیاهی متنوع ، همه و همه می‌تواند مهر تاییدی بر استفاده صحیح از المان‌های باغ ایرانی در طراحی روف گاردن در عصر حاضر باشد.
